Voor de recente ITchannelPRO rondetafel over data en digitale soevereiniteit is er, in tegenstelling tot eerdere edities, voor gekozen om verschillende schakels uit de IT-keten met elkaar te laten spreken. En dus discussieerden 18 relevante Nederlandse aanbieders van glasvezelinfrastructuur, datacenters, IaaS en applicaties over dit complexe maar belangrijke onderwerp. Een uitgebreide impressie.
Een discussie over digitale soevereiniteit begint natuurlijk met de vraag: wat is digitale soevereiniteit eigenlijk? De groep die door ITchannelPRO was uitgenodigd had deze en de andere vragen van tevoren gekregen als voorbereiding en dat hadden de deelnemers terdege gedaan.
Om te voorkomen dat iedereen op de automatische piloot zou antwoorden, is daarom direct een tweede vraag gesteld die bij niemand bekend was: Maak je zakelijk of privé nog gebruik van X, voorheen Twitter? De antwoorden van de groep waren ergens geen verrassing, al zal menig social media-adviseur het niet leuk vinden. Het gros van deze groep, en dat zijn dus stuk voor stuk mensen die zakelijk en privé nadenken over digitale en data soevereiniteit, maakt geen gebruik van Twitter. Opvallend was wel dat sommigen niet wisten hoe dat in hun organisatie was geregeld.
Dus… wat is digitale soevereiniteit eigenlijk?
Met een grote en diverse groep is het logisch dat de deelnemers het begrip soevereiniteit een verschillende invulling geven. Zo was het onvermijdelijk dat Ivo Jansch (Egeniq), Marcel Kornegoor (AT Computing) en Emiel Brok (SUSE), medeoprichters van de Dutch Open Source Business Alliance (DOSBA), de samenhang met open source benadrukken. Thijs van den Ende (Xelion) heeft een voorkeur voor open standaarden, dat weliswaar niet hetzelfde is als open source maar er is wel een relatie. Xelion heeft trouwens net als Florian Overkamp (Speakup) de roots in telefonie en wellicht daarom de voorkeur m begrippen als vertrouwelijkheid van communicatie te koppelen aan het begrip soevereiniteit. Diana Krieger (Soverin) gaat wat dat betreft nog een stap verder. Zij gebruikte als eerste de term autonomie als synoniem voor soevereiniteit.
Voor datacenterexploitant Rob Stevens (Interconnect) is het licentiebeleid van Amerikaanse softwarebedrijven een reden goed naar meer soevereiniteit te kijken en stipte aan dat dit punt er al langer op de agenda staat. Voor Alex Bik (Bit) is onafhankelijkheid, wat ook weer hint op een vorm van autonomie, voorwaarde om ook maar iets te kunnen communiceren aan soevereiniteit.
Dat punt leidde al direct tot de nodige discussie. Iedereen was van mening dat gebruik maken van een non-EU hyperscaler of datacenter elke claim over soevereiniteit onderuithaalt. Waar de grens getrokken moet worden, denk aan software en hardware, daarover verschilden de meningen.
Volgens Ludo Baauw (Intermax) en Daniëlle Schuur (Solvinity) die missiekritische infrastructuur van industrie, overheden en de zorg onder hun hoede hebben, is soevereiniteit niet los te zien van risicobeheer, ofwel precies weten welke processen waar draaien, om wat voor soort data het gaat en waar nodig hogere eisen stellen. De opmerking van Ludo dat soevereiniteit dus per definitie betekent dat je niet alle eieren in een mandje bewaart, heeft daar alles mee te maken. Net als het punt van Daniëlle dat data-classificatie ook voor dit thema onmisbaar is.
Leeft het onderwerp en deze discussie bij klanten?
Op de vraag of het een onderwerp is dat bij de klanten leeft, kwamen verschillende antwoorden. Klanten van Speakup of Soverin hebben bewust voor dat aanbod gekozen, anders waren ze wel bij een prijsvechter uitgekomen. Een deel van de klanten van BIT vindt de zelfstandigheid ook belangrijk. Ivo en Marcel merken dat klanten steeds vaker en gerichter vragen stellen die te maken hebben met controle over data en applicaties.
Bij Interconnect vragen klanten meer dan voorheen van welke toeleveranciers het datacenter afhankelijk is. “Dat komt deels door de overname van VMware door Broadcom. Die onrust is nog niet voorbij”, zegt Rob Maar er zijn ook meer en gerichtere vragen over hardware uit Amerika en China.” Elisabeth Hankeln (Eurofiber) vult aan: “Vragen over afhankelijkheid komen in principe al veel langer voor bij Requests for Information, maar worden nu alleen verder aangescherpt. Het past bij vragen over beschikbaarheid van de dienstverlening.” Piet Sjoukes (NorthC Datacenters) en anderen onderstreepten dat.
Om het beeld compleet te maken, moet worden opgemerkt dat lang niet iedereen aan tafel klanten bedient die zo alert zijn. Xelion is een typisch voorbeeld van een leverancier waarvan de klanten, dat zijn resellers van IT- en communicatiediensten, primair naar de prijs kijken. “Prijs en marge zijn key bij telecom en UC. Dat hindert de adoptie van betere, veiligere en dus meer soevereine oplossingen”, verzuchtte Thijs. “Eindgebruikers hebben door die houding geen compleet beeld van zowel de risico’s als de betere mogelijkheden.”
Wat is de rol van de overheid?
Als er een groep gebruikers is waarop iedereen aansloeg dan is het wel de overheid. Aan tafel was grote kritiek op het aanbestedingsbeleid van overheden, dat nog steeds wordt aangestuurd op discutabele oplossingen vanwege de zorg om data en digitale soevereiniteit. Dit speelt volgens sommigen al heel lang en verklaart ook waarom de overheid nu een extra groot probleem heeft. Men heeft jarenlang een gevaarlijke afhankelijkheid gecreëerd door te werken met adviseurs die alleen maar Amerikaanse software kennen.
Dat de overheid aanbestedingen het liefst als een perceel uitschrijven, vergroot die afhankelijkheid nog meer. Elisabeth: “Alleen hyperscalers kunnen dan reageren. Het zou beter zijn te werken met kleinere beter opgedeelde percelen.”
“Dat de overheid nu hals over kop interesse toont in open source en lokale oplossingen, is goed, maar laat. Erg laat”, merkt Emiel op. In andere landen, Frankrijk en Duitsland werden meermaals genoemd, is de situatie anders omdat markten daar op nationaal en regionaal niveau meer zijn afgeschermd. Nederland heeft zich volgens de deelnemers te lang opgesteld als het braafste jongetje van de klas. Met een gevaarlijke afhankelijkheid van Amerikaanse toeleveranciers als gevolg.
Overigens is het niet alleen kommer en kwel als het gaat over de rol van de overheid. Met Eurofiber, Intermax en BIT en Leaseweb aan tafel, zijn er toch de nodige partijen aanwezig die deelnemen aan Europese projecten bedoeld om het EU-aanbod te verbeteren. In die context is het zeer bemoedigend en positief van onder andere te horen Ludo en Pieter Lacroix (Leaseweb) dat er al best heel veel leverbaar is en wordt gebruikt. Het idee dat iedereen noodgedwongen wel met AWS of Microsoft Azure in zee moet, getuigt volgens sommigen van luiheid. Anderen noemen het een gebrek aan inzicht in de beschikbare alternatieven of van een gebrek aan kennis.
Hoe hangt de vlag erbij in het onderwijs?
Als het gaat om aanbestedingen die enkel ruimte bieden aan Amerikaanse diensten, is er een ander breed gevoeld pijnpunt: het onderwijs. Ook hier gingen alle registers open en stapelden de voorbeelden zich in hoog tempo op.
Die visie aan tafel is samen te vatten in een paar zinnen. Scholen maken ondoordacht en massaal gebruik van Amerikaanse clouddiensten en beperken daarmee niet alleen het gebruik van andere hardware, software en besturingssystemen. Dit zorgt bij scholieren en onderwijzend personeel voor beperkte kennis van IT. Schoolverlaters beschikken simpelweg niet over de IT-vaardigheden die het bedrijfsleven en overheid nodig hebben om een meer soeverein, autonoom, zelfstandig IT-landschap te bouwen dan wel te beheren.
Diana vindt om nog een andere reden dat het gebruik van Big Tech in het onderwijs, en dan met name vanaf de basisschool, eigenlijk niet meer te verantwoorden is. “Door kinderen al vroeg afhankelijk te maken van gesloten ecosystemen en Amerikaanse clouddiensten, wordt kritische, zelfstandige omgang met technologie ontmoedigd. Het normaliseert datalekken, afhankelijkheid en het ontbreken van keuzevrijheid. Digitale soevereiniteit hoort te beginnen in het onderwijs – door jonge gebruikers te laten kennismaken met open standaarden, privacy-vriendelijke alternatieven en technologie waar ze zelf controle over hebben. Juist als ze nog jong zijn.” Haar pleidooi kan op de nodige instemming rekenen.
Zorgen dat het onderwijs beter aansluit op wat de markt vraagt, klinkt als iets dat een brancheorganisatie op zich neemt. Als er een begrip is dat onverwachts voor behoorlijk stevige reacties leidt is dat het wel.
Wat is de rol van brancheorganisaties?
Het is Mathieu Andriessen van de branchevereniging NLconnect die de telecom- en glasvezelindustrie vertegenwoordigt, opmerkt dat daarbij randvoorwaardelijk is dat een brancheorganisatie altijd een vereniging is en geen stichting. “Want als de leden de baas zijn, kunnen ze ook dit soort onderwerpen agenderen en prioriteren binnen de brancheclub. De telecomsector is veel meer soeverein dan de cloudwereld, maar bij collega-brancheorganisaties zou cloudsoevereiniteit een thema moeten zijn”.
Dat juist ITchannelPRO als eerste dit onderwerp oppakt valt de andere deelnemers op. Die vinden dat de organisatie voor cloudproviders hier steken laat vallen. Het platform van datacenters leunt zwaar op Amerikaanse aanbieders en dat wordt door meerdere deelnemers eveneens als problematisch gezien. De vraag of de meest generieke IT-brancheorganisatie hier een rol kan vervullen, levert weinig positieve reacties op. Niet voor de eerste keer is genoteerd dat die vooral uitblinken in onzichtbaar zijn.
En daarmee is eigenlijk onbedoeld de voorzet gegeven voor de vraag of de aanwezigen het dan maar zelf moeten gaan doen. Al snel blijkt ook nu weer dat deze groep opvallend constructief is, zoekt naar wat hen verbindt en hoe de Nederlandse burger, ondernemer en overheid geholpen kan worden met meer soeverein aanbod. Dat de deelnemers spraken over het ontwikkelen van een ‘soeverein stempel’ of keurmerk was daarom logisch en positief. Maar het blijft meer dan opvallend dat de discussie hier zo makkelijk ging en het onderwerp schijnbaar nooit eerder door een van de brancheorganisaties serieus is opgepakt.
En wat nu voor de toekomst?
Misschien is dat een van de nog te weinig belichtte leerpunten van deze rondetafel van ITchannelPRO. Moeilijke tijden en complexe vraagstukken vragen een andere benadering dan de bestaande koepelorganisaties gewend zijn.
Het is geen toeval dat Alex, Ludo en Ruben van der Zwan (Worldstream) op dit dossier zo actief zijn en meer meters lijken te maken van het gros van de vakgenoten. Zij hebben samen aan de wieg gestaan van Nawas, de collectieve organisatie voor providers om DDoS-aanvallen af te weren. Whitesky.cloud maakt het IT-dienstverleners mogelijk de eigen IT-capaciteit te delen tot een gecontroleerde cloudomgeving. Speakup en Xelion werken samen en zo zijn er ook nog wat combinaties in de ruimte aanwezig.
Het draait om samenwerking. Samen met andere schakels in de keten een probleem oplossen. De armen uit de mouwen steken en meters maken. Daarbij hoort ook herkenbare, transparante communicatie gericht op alle klanten in plaats van praatclubjes in stand houden.
Voorbereiding en deelnemers Rondetafel digitale soevereiniteit
Anders dan eerdere rondetafels van ITchannelPRO was dat niet alle aanwezigen tegelijkertijd aan tafel zaten. Tijdens de discussie verlieten steeds twee personen de tafel voor interviews in een aparte ruimte. Die interviews staan op de website van ITchannelPRO en zijn een aanvulling op dit verslag. De nieuwe formule sloeg erg aan.
Foto:
Staand (v.l.n.r.): Pieter Lacroix, Marcel Kornegoor, Ivo Jansch, Rob Stevens, Alex Bik, Eric Luteijn, Daniëlle Schuur, Tieneke Breemhaar, Geert Audenaert, Florian Overkamp, Ruben van der Zwan, Mathieu Andriessen, Elisabeth Hankeln, Piet Sjoukes, Ludo Baauw. Gehurkt (v.l.n.r.): Diana Krieger, Emiel Brok, Kay Eeftink, Thijs van den Ende.
ITchannelPRO organiseert periodiek rondetafel bijeenkomsten en summits. Wil je hieraan meedoen, neem dan contact op met uitgever Eric Luteijn. Mail hem op eric@luteijnmedia.nl, of bel 065 3510 690.
(dit artikel verscheen eerder in ITchannelPRO magazine 2025-02)
