Digitale technologieën zijn de infrastructuur van de 21e-eeuwse macht geworden. Ze bepalen de economische prestaties, het politieke handelen en de sociale cohesie. In de huidige wereld van hybride bedreigingen en toenemende afhankelijkheden worden begrippen als digitale soevereiniteit en digitale veerkracht steeds vaker gebruikt. Maar al te vaak blijven het vage idealen. In principe aantrekkelijk, maar in de praktijk moeilijk te implementeren.
Dit hoofdartikel tracht te verduidelijken wat deze termen kunnen betekenen in de praktijk van het leiderschap. Het traceert hun historische en conceptuele wortels, onderzoekt hun relevantie op organisatorisch niveau en stelt een praktische aanpak voor om soevereiniteit en veerkracht meer te maken dan alleen beleidsmodewoorden. Hiermee hoop ik besluitvormers te ondersteunen, met name in directiekamers en C-suites, die met een doel willen leiden in plaats van met naleving te volgen.
Van Westfalen naar de cloud: een verschuivend concept van soevereiniteit
Soevereiniteit is geen nieuw idee. De oorsprong ervan ligt in het Romeinse recht en het vroegmoderne politieke denken. Of het nu wordt gedefinieerd als dominium (eigendom), potestas (wettelijke autoriteit) of de ondeelbare macht van de soeverein zoals beschreven door Jean Bodin, soevereiniteit verwijst traditioneel naar controle over een bepaald domein: grondgebied, bevolking, bestuur.
Maar zoals politicoloog Stephen D. Krasner heeft betoogd, is soevereiniteit altijd flexibel geweest, vaak meer een strategisch label dan een absolute status. Zijn inmiddels beroemde uitspraak: “soevereiniteit als georganiseerde hypocrisie” beschrijft hoe staten en instellingen soevereiniteit retorisch gebruiken terwijl ze pragmatisch omgaan met onderlinge afhankelijkheid.
In het digitale tijdperk wordt deze dynamiek nog duidelijker. Geografie garandeert niet langer autoriteit. Data stroomt over grenzen heen. Platformen opereren buiten het bereik van overheden. Zoals Manuel Castells beschreef, zijn we van een “ruimte van plaatsen” naar een “ruimte van stromen” gegaan. Macht ligt nu in technische architecturen: cloudinfrastructuur, algoritmische beslissingssystemen, API-standaarden. Zoals Lawrence Lessig het verwoordde: “Code is wet.”
Soevereiniteit gaat tegenwoordig niet alleen over grenzen. Het gaat om wie de systemen, protocollen en datastromen beheert die het digitale leven regelen. Het is geen juridische abstractie. Het is een strategisch vermogen.
Soevereiniteit op organisatieniveau realiseerbaar maken
Voor zowel publieke als private organisaties moet digitale soevereiniteit nu in twee richtingen worden benaderd:
-
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we veilig en onafhankelijk kunnen opereren?
-
Hoe ontwerpen we onze systemen zodat ze de soevereiniteit van anderen respecteren en ondersteunen?
Deze dubbele invalshoek transformeert digitale soevereiniteit van een checklist voor naleving naar een aandachtspunt voor leidinggevenden. In essentie is soevereiniteit het vermogen om essentiële digitale activiteiten in stand te houden, zelfs onder druk. Dat omvat niet alleen technische controles (zoals waar uw gegevens worden opgeslagen), maar ook juridische, contractuele en operationele noodmaatregelen.
Digitale soevereiniteit functioneert echter niet in een vacuüm. Het moet samengaan met prestaties, kostenefficiëntie, wereldwijde partnerschappen en gebruikerservaring. Veel organisaties moeten dit zien als een strategische afweging, waarbij soevereiniteit in evenwicht moet worden gebracht met flexibiliteit, schaalbaarheid en openheid.
De cloudindustrie is hier een goed voorbeeld van. Hyperscalers zoals AWS en Microsoft Azure bieden nu ‘soevereine cloud’-diensten aan met strengere wettelijke grenzen en regionale controle. Ondertussen bieden Europese providers (bijv. IONOS, STACKIT, Aleph Alpha) volledige binnenlandse alternatieven aan. Anderen, zoals SAP of de Frans-Duitse Delos Cloud, hanteren hybride benaderingen die zijn afgestemd op specifieke rechtsgebieden. Deze modellen weerspiegelen een bredere trend: soevereiniteit is niet langer binair. Het is gelaagd, contextspecifiek en in ontwikkeling.
Philipp Müller is VP bij DriveLock SE en lid van de adviesraad van de European Resilience Summit.
