Het behoort tot de lastigste vraagstukken voor de IT sector: wat is de voetafdruk van onlinediensten. In het verleden hebben Greenpeace en consorten dat al vaker proberen uit te zoeken, deze keer gaat Zwitsers onderzoek antwoord op die vragen geven.
Opdrachtgever voor het onderzoek zijn Swico en Swisscleantech. De opdracht is breed geformuleerd: voer een meta-analyse uit naar de milieueffecten van onlinediensten. Let daarbij ook op de productie- en leveringsprocessen, het gebruik, optimaliseringseffecten, substitutie-effecten, maar ook rebound-effecten. Onder dat laatste wordt verstaan dat de vraag toeneemt bij een betere toegang tot digitaal aanbod.
De opdracht is neergelegd bij de Universiteit van Zürich en het Gottlieb Duttweiler Institute (GDI). Dat zal in ieder geval voorkomen dat de uitkomst niet op voorhand in twijfel wordt getrokken, zoals bij eerdere onderzoeken wel het geval is geweest. In het persbericht van Swico worden vier achterliggende aspecten benoemd:
Audio en Video streaming
De auteurs van de analyse zien dat de CO2 voetafdruk hier vooral ontstaat door het leveringseffect. Bij de datacenters en tussenstations voor de netwerken stuurt men op een hoge efficiency en het gebruik van groene stroom. Dat is in principe positief voor dit type onlinediensten.
Echter die reeds genoemde rebound-effecten werken deels averechts. Ongelimiteerd gebruik (“flat feeâ€) leidt tot een hogere consumptie, zeker in vergelijking met fysieke dragers zoals CD’s of DVD’s.
Geprinte of Online media
Er zijn aanwijzingen dat het online lezen van boeken, tijdschriften en kranten tot een hogere CO2 uitstoot leidt dat dezelfde consumptie maar dan voor papieren versies. Dat komt omdat de devices die nodig zijn voor het online lezen geproduceerd moeten worden en na afloop weer verwerkt. Dit voorbeeld laat ook zien hoe breed het onderzoek gaat: men kijkt naar de hele lifecycle.
Mobiliteitsdiensten en thuiswerken
Onder mobiliteitsdiensten verstaan de onderzoekers alles van navigatiesystemen tot en met apps om een e-scooter te huren. Thuiswerken omvat uiteraard ook het gebruik van Teams, Zoom en dergelijke. Ook nu weer is er sprake van rebound-effecten. Het “gemak†van gebruik leidt in deze gevallen tot hoger gebruik dan nodig is. Het netto effect van de besparingen is daarmee negatief in plaats van positief of neutraal.
E-Commerce
En dat negatieve effect zou tenslotte ook zichtbaar zijn bij B2C e-commerce. Meer gemak, laagdrempeligheid en andere voordelen voor de klant zorgen onder streep tot een grotere CO2 voetafdruk.
Het laatste woord zal nog niet gesproken zijn over dit Zwitsers onderzoek naar de milieu voetafdruk van specifiek onlinediensten. Duidelijk is wel dat de leuze “online is beter voor het milieu†beter niet meer klakkeloos kan worden worden gebruikt.
