Vraag iemand vandaag de dag wie de twee grootste vliegtuigproducenten zijn en de kans is groot dat je slechts twee namen hoort: Boeing en Airbus. En inderdaad, ze hebben samen zo’n 85% van de markt van long-haul vliegtuig productie in 2024 in handen, met het Braziliaanse Embraer op een derde plaats, voornamelijk aan de kant van de wat kleinere vliegtuigen. De afgelopen jaren haalde Airbus Boeing in en kan nu zeggen dat het de wereldleider is. Wat kunnen we van deze geschiedenis leren als we kijken naar de huidige stand van zaken in het Europese digitale ecosysteem?
Zou je dezelfde vraag 60 jaar geleden hebben gesteld, dan zou het antwoord totaal anders zijn geweest. Meer dan 60 jaar geleden waren er een aantal vliegtuigproducenten in de wereld, met namen als Mc Donnel Douglas, Boeing, het Spaanse Construcciones Aeronáuticas, Nederlandse Fokker, Duitse DASA en Franse Matra. McDonnel Douglas en Boeing werden echter beschouwd als de sterkere spelers in de vliegtuigproductie en de Verenigde staten had in 1968 een marktaandeel in de vliegtuigproductie van 74%. Boeing had succes met de 737 en 747 die onlangs waren geïntroduceerd en wereldwijd bekendheid verwierven. Tegen die tijd had zich in Europa het besef gevormd dat de enige manier om verder te komen was om de handen ineen te slaan en een gecoördineerde en geïntegreerde aanpak te hanteren. Dit leidde tot de vorming van een multinationaal samenwerkingsverband op 18 december 1970. Frankrijk, Duitsland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk stonden aan de wieg van Airbus.
Fast forward naar 2025 en Airbus heeft Boeing ingehaald als de nummer 1 vliegtuigproducent voor langeafstandsvluchten, iets waar velen op hoopten, maar weinigen zeker van waren in 1970.
Terug naar vandaag. Europa is opnieuw in beroering. Niet zozeer wat betreft zijn positie als vliegtuigproducent, maar deze keer op digitaal gebied. De zeldzame aardmetalen die nodig zijn voor de productie van chips zijn grotendeels in Aziatische handen.
De chipproducerende bedrijven zelf zijn weer verdeeld over Azië (TSMC, Samsung, Huawei) en Amerika (Qualcomm, Broadcom, AMD, Nvidia, Intel), met een paar kleinere Europese spelers zoals ST Microelectronics (gezamenlijk Frans/Nederlands).
Cloudproviders als Google, Amazon en Microsoft domineren de markt met een wereldwijd marktaandeel van 63%, met kleinere Europese spelers als OVH, SAP en Hetzner ver daarachter.
De besturingssystemen zijn opnieuw een strijd tussen de VS (Microsoft, Apple, Google) en Azië (Huawei, snel opgedoken nadat Google de licentie voor het gebruik van zijn Android OS introk). Fabrikanten van mobiele telefoons zijn overwegend Aziatisch en Amerikaans, netwerkproviders Cisco, Arista, Adtran en HPE zijn allemaal Amerikaans, terwijl Huawei de sterkste speler uit China is. Nokia is een van de weinige Europese spelers met een relatief sterke positie.
Bij de twee nieuwste digitale ontwikkelingen, Quantum Computing en AI, zien we ook een strijd tussen de VS en Azië, met tot nu toe de VS aan de duidelijke leiding met xAI, Microsofts OpenAI, Google’s Gemini en China’s DeepSeek op het gebied van kunstmatige intelligentie en voor Quantum Computing IBM, Google, Microsoft aan de kant van de VS en Tencent, ZTE, BaiDu aan de Chinese kant.
De positie van Europa is zwak en gefragmenteerd. Ja, we hebben een paar spelers die het verschil maken, waarvan ASML en Nokia de twee belangrijkste zijn. Maar als het op AI aankomt, blijft de enige min of meer serieuze Europese mededinger Mistral ver achter en zelfs de meeste Europese klanten weten niet van het bestaan ervan.
Toen we tijdens het schrijven van dit artikel googelden naar het standpunt van de EU over Mistral, leek de foutmelding die we kregen een voorteken van het lot ervan
Daarom hebben we een nieuw Airbus-moment nodig in Europa. De EU is een sterke en grote markt en heeft alles in zich om het op te nemen tegen de wereldspelers. Maar het zal niet gemakkelijk, snel of gratis zijn. Tot nu toe voeren veel Europese bedrijven die in het centrum staan van digitaal onderzoek en ontwikkeling een oorlog tegen elkaar en tegen de grote internationale spelers. Als elk bedrijf en elke instelling alleen vecht, is de kans op overwinning klein. Kracht komt van vereniging en samenwerking, zoals Waterloo duidelijk aantoonde. Met onderzoek en ontwikkeling, financiering en regulering over de grenzen heen, innovatie- en onderzoekscentra zoals het Belgische IMEC kunnen we een echt alternatief creëren voor de grote spelers en kunnen Europese bedrijven voor een Europese oplossing kiezen. Strijd tussen naties vanuit een nationalistisch perspectief is precies wat de grote spelers graag zien
Zoals Mario Draghi zei in zijn toespraak bij de presentatie van zijn rapport in september 2024: “We zullen de verdeeldheid in Europa alleen overwinnen als de wil om te veranderen brede democratische steun krijgt. De keuzes waar we voor staan zijn te belangrijk om te worden opgelost door technocratische oplossingen. Onze gekozen instellingen moeten centraal staan in het debat over de toekomst van Europa – en over de acties die daar vorm aan zullen geven.â€
Het Europese Gaia-X initiatief is precies daarop gericht, maar lijkt tot nu toe geen tastbare resultaten te hebben opgeleverd in de 25 jaar van zijn bestaan. Maar het is dan ook een non-profitorganisatie, in tegenstelling tot Airbus bij de oprichting in 1970. Het lidmaatschap van Amerikaanse en Chinese bedrijven in dit initiatief roept ook vragen op: wat zijn hun voordelen? Tijd om de krachten te bundelen, nationale trots opzij te zetten en opnieuw geschiedenis te schrijven! Met de huidige ontwikkelingen in de trans-Atlantische betrekkingen mogen we geen dag verliezen.
