JFK is met zijn “man on the moon†benadering Rusland voorbij gestreefd. Rusland heeft destijds ondanks zijn technologische voorsprong met de Sputnik, de race voor brede vooruitgang niet bij kunnen houden. De gecentraliseerde aansturing en het credo, “doe zoals de Amerikanen†heeft Rusland allesbehalve geholpen evenals de talrijke militaire en geopolitieke afleidingen.
En de EU? Het ambitieuze Horizon Europe met een looptijd tot 2027 komt op gang maar wordt geflankeerd, of zelfs ingehaald door nog op te zetten AI factories, in navolging van Amerikaanse bedrijven. Wat zijn de kansen op succes? Waar moet de focus liggen in een tijdsgewricht, waarin de innovatiecycli, zoals beschreven door Schumpeter, aanzienlijk korter zijn geworden China lijkt het proces van innovatie tot sterkte marktpositie veel beter onder controle te hebben met als sprekende voorbeelden batterijen en EV’s.
Democratische Legitimiteit
Het innovatiemodel in de EU heeft tot op heden beperkte resultaten voortgebracht. De EU en de lidstaten hebben vanaf de jaren tachtig honderden miljarden in ICT R&D geïnvesteerd, maar dat heeft niet de gewenste resultaten gehad. De dynamiek komt nu uit de VS, China en andere Aziatische landen zoals Japan, Korea en India.
De resultaten van reshoring en eurostack moeten zich nog bewijzen. Het democratische model zal wel moeten leveren voor burgers en bedrijven. De EU en lidstaten staan onder druk, van binnenuit door de nay sayers, van buitenaf door militaire ontwikkelingen en het recht van de sterkste. Snelheid is belangrijk in het huidige tijdsgewricht naar multi-polariteit en in sterke mate toegenomen chaos, wanorde en onzekerheid. Theoretisch moeten digitale soevereiniteit en langere termijn doelen tot 2050 richting gaan geven, maar ondertussen dient geleverd te worden.
Grip op ontwikkelingen?
AI staat aan de vooravond van verdere technologische ontwikkelingen. Wij zijn op weg naar intensiever gebruik van AI, de technologische mogelijkheden zijn nu reeds groter dan het maatschappelijke gebruik. In de EU kunnen vijf nationale clusters van mega AI centra ontstaan, vraag blijft hoe succesvol deze zullen zijn. De sympathieke “Donut†grenzen van Kate Raworth kunnen hooguit vertragen. Meer praktische inkadering, zoals de mogelijke handhaving van copyright bescherming kan nog tractie gaan krijgen. Het debat over AGI zal nog enige tijd duren, het lijkt er in ieder geval op dat we aan de vooravond staan van een verandering van tijdperk.
In de VS gaan stemmen op om AI te reguleren, met name door technologie adepten. En wat zal de positie van Nederland blijven of worden? Zal Nederland Big Tech blijven omarmen, en zorgen voor een blijvende trans-Atlantische verbinding? De recente succesvolle NAVO Summit in Den Haag heeft Nederland in ieder geval midden in het wereldwijde geopolitieke speelveld geplaatst. Daarbij zijn technologische innovaties en cybersecurity expliciet als topprioriteiten benoemd om de geëscaleerde militaire brandhaarden in Oost-Europa en het Midden Oosten weer te blussen.
Van ASML naar sectorfocus
ASML is toonaangevend als belangrijke upstream producent voor wereldwijde IC apparatuur en de integratie van toonaangevende technologieën. Misschien niet zo gepland, maar wel pragmatisch zo gegroeid. Daar dient Nederland trots op te zijn en zich vol in te zetten teneinde dit innovatieve kroonjuweel voor ons land en voor Europa te behouden. De politiek onderkent dit feit maar de recente val van het kabinet Schoof-1 leidt helaas tot nieuwe instabiliteit en onzekerheid.
De kansen voor de EU lijken minder in generieke AI te liggen en meer in specifieke sectoren. Denk aan identity management en zorg, gebieden waar de EU een betere positie heeft omdat de overheid een krachtiger toezicht houdende rol heeft dan in de VS, en een zekere basis heeft van vertrouwen. De eerdere aankondiging van zorgminister Agema dat 2x €400 miljoen voor AI in de zorg vrijgemaakt zou worden geeft de richting aan. Hopelijk zal een volgend kabinet hiermee verder aan de slag gaan, zodat AI in de EU een sectorspecifieke focus zal krijgen ten behoeve van een effectievere en snellere inzet. Wordt Nederland de mondiale koploper AI in de zorg?
Drs. Kees Mulder MBA (lead auteur)
Drs. Dick van Schooneveld MBA (editor)
