Nu na de zomer zijn we weer in een andere wereld beland, dan de eerste helft van 2025. De druk op Europa is aanzienlijk toegenomen. Het kan nog alle kanten op, inschattingen worden beïnvloed door de stemming, of iemand optimist, pessimist, realist of dromer is. De EU blijft doorgaans optimistisch, een variant op Winston Churchill, “never waste a good crisis”. Politieke verhoudingen veranderen snel, niet alleen buiten de EU, maar ook binnen de EU-lidstaten. Regeringen in Duitsland, Frankrijk, Nederland, België en Zuid-Europa blijven veranderlijk en missen een stabiel middenveld, juist nu voortvarende en doordachte beslissingen nodig zijn.
Het nationale verdienvermogen staat onder druk
De verkoop van DSM en Hoogovens en de overname van KLM door Air France werden destijds nog gezien als een verstandige zet evenals de verkoop van onze energiebedrijven. Nu is er een risico dat onder relevante ESG-druk het voormalige Hoogoventerrein een pretpark gaat worden. Plannen circuleren al. Het verkeersvolume in de haven van Rotterdam stagneert, een veeg teken dat verschuivingen in de handel gaande zijn met verdere afbrokkeling van ons nationale verdienvermogen. De hyperscalers domineren in Europa. BYD lijkt hard op weg te zijn naar een solide positie in de automotive industrie. Zo liggen de kaarten in Europa, wij zijn niet in de lead.
Toekomstig verdienvermogen
Nederland is een trots kennisland en heeft zeker potentieel om van R&D naar producten en productie door te schakelen. Wellicht schuurt het hier en daar om ruimte met de landbouw of woningbouw. Maar toch, verschuiving van landbouw naar toekomst vaste industrie is cruciaal.
Nederland moet keuzes maken aangaande economische structuur. Er is reeds ruim €100 mrd gereserveerd om overnames van kritische Nederlandse ondernemingen tegen te gaan. Maar er is meer nodig. De knappe AI koppen van de Universiteit van Nijmegen werken sinds kort voor het Amerikaanse AMD nadat ze eerst bij het Finse Silo AI in dienst waren gekomen. De wet Fifo is een nuttige, maar verdedigende stap. Pensioenmaatschappijen beleggen in Amerikaanse fondsen, omdat die aantrekkelijk zijn. Nederland mag in deze brutaler zijn en van verdediging naar aankoop van bedrijven gaan.
Een krachtig Ministerie van Digitale Zaken in Nederland is nog steeds een inkopper. Er moet veel gebeuren, de toepassing van AI in sectoren, zoals gezondheidszorg en defensie, waar de overheid al een grote, sturende capaciteit heeft. Er speelt echter meer, het gaat om de hele economische infrastructuur en handel.
Kennisverdieping
Nederland is trots om kennis exportland te zijn, maar wij moeten ook snel inzetten op kennis verwerven, bijvoorbeeld door niet-EU bedrijven toegang tot de interne markt te geven middels JV’s waarbinnen technologie overdracht zal plaatsvinden. Nauwe samenwerking is noodzakelijk. ASML en ASMI hebben diepgaande samenwerkingen over de EU grenzen. De interne EU markt blijft verdeeld en R&D wordt gedupliceerd tussen labs in Europese landen. Dit is niet effectief maar het succes van baanbrekende GSM-technologie, met Europa aan de wieg, juist is ontstaan door concurrentie tussen en in Nordic countries. Daar kan Europa op voortbouwen.
Snelle en effectieve besluitvorming
In regio’s buiten de EU worden cruciale beslissingen genomen door autocraten. Europa kan echter ook versnellen. Duitsland heeft rap de lokale granaatproductie uitgebreid. Onder druk zijn in Oekraïne drones ontwikkeld waar het Amerikaanse Ministerie van Oorlog nu al naar kijkt. Deze week hebben ASML en Mistral een samenwerking aangekondigd is, wat versterking van de Europese ICT industrie is, met een groot potentieel. Ook de EU kan beslissingen nemen in tijden van noodzaak. De totstandkoming van de Euro getuigt hiervan, evenals de recente pledge van vredestroepen in Oekraïne. Snelheid en effectiviteit van beleid zijn essentieel, juist in een wereld waar autocraten beslissingen nemen, al dan niet grillig. Laat Nederland de juiste keuzes maken!
