Na een opeenstapeling van grootschalige datalekken, desinformatie-campagnes en algoritmische discriminatie bevat de StemWijzer dit jaar alsnog maar één stelling over digitale zaken. Net als bij de vorige verkiezingen staat het thema laag op de politieke agenda en worden Kamerleden met verstand van digitale zaken laag op de kieslijsten geplaatst. Toch is er een duidelijke verschuiving zichtbaar: “Ook digitalisering is als politiek thema aan het polariseren.”
De verregaande invloed van digitale technologieën op de samenleving stond de afgelopen tijd weer volop in het nieuws. Denk aan de grootschalige datalekken bij de Nederlandse politie en het bevolkingsonderzoek. De stroom aan nepnieuwsberichten vanuit Russische netwerken. En de verontwaardiging over het discriminerende algoritme dat door DUO werd ingezet bij de fraudeaanpak van studenten. Ondanks deze schrijnende ontwikkelingen blijft de politieke aandacht beperkt.
Daarom lanceert Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) nu de derde editie van de Technologie Kieswijzer. Een speciale stemhulp gericht op digitale zaken. Hoe denken politieke partijen over AI in het onderwijs? De macht van Big Tech? Of de inzet van digitale surveillance-tools bij demonstraties? Kiezers kunnen met deze Technologie Kieswijzer hun eigen standpunten bepalen en deze vergelijken met die van politieke partijen. In plaats van binaire stellingen krijg je per onderwerp 5 oplossingen voorgelegd. De vraag is namelijk niet óf we onze online privacy moeten beschermen, maar hoé we dat moeten doen. Deze nuance ontbreekt vaak bij het debat over technologie.
Scherpe verschillen
Hoewel de belangrijke digitale thema’s in deze kieswijzer vrijwel onveranderd zijn (de vorige verkiezingen zijn amper twee jaar geleden), zijn de resultaten wel degelijk anders. Veel partijen hebben hun standpunten namelijk herzien, waardoor een duidelijke verschuiving zichtbaar is. “Ook digitalisering is als politiek thema aan het polariseren”, aldus initiatiefnemer en STT-directeur Rudy van Belkom: “In 2021 en 2023 waren de antwoorden van veel partijen nog vrij willekeurig, zonder een consistente visie. Dit jaar hebben relatief veel partijen hun standpunten duidelijk aangescherpt”. Vooral de frictie tussen overheidssturing en marktwerking wordt steeds zichtbaarder, en ook de verschillen tussen een nationale of Europese aanpak komen scherper naar voren.
Wat verder opvalt is dat de klassieke verdeling tussen conservatieve en progressieve partijen binnen het digitale domein niet helemaal opgaat. Sommige partijen die je traditioneel conservatief zou noemen hebben ten opzichte van technologie juist een vrij progressieve houding. Volgens hen moeten we zoveel mogelijk experimenteren met nieuwe technologieën zoals AI, terwijl de gevestigde progressieve partijen juist op de rem trappen en waarschuwen voor de kwetsbaarheden.
Er is dit jaar dus écht iets te kiezen. STT adviseert deze kieswijzer als aanvullende stemtool te gebruiken. “Technologie gaat ons allemaal aan, ook als je denkt dat je er niets mee hebt”, besluit van Belkom.
