Twee jaar geleden was er een hevige strijd rond 5G. De operators hadden fors geïnvesteerd in technologie maar ook in pilots en marketing. Eind juli 2020 was het zover. KPN, T-Mobile en Vodafone hadden 5G-netwerken die later dat jaar landelijk dekkend waren. Maar hebben we in Nederland ook écht 5G? ITchannelPRO spreekt met 5G-expert Eildert van Dijken van Strict.
De verwachting is dat 60 procent van het wereldwijde mobiele dataverkeer in 2027 via 5G-netwerken zal worden afgehandeld en dat 82 procent van de abonnementen in West-Europa in dat jaar op 5G zal zijn. Alleen al in het eerste kwartaal van 2022 kwamen er volgens Ericsson zo’n 70 miljoen 5G-gebruikers bij. Ericsson heeft daarnaast hoge verwachtingen van Fixed Wireless Access (FWA) dat aan het einde van dit jaar goed is voor 20 procent van het mobiele dataverkeer. FWA is draadloze communicatieapparatuur die twee vaste locaties verbindt met een radioverbinding of andere draadloze technologie.
Verkoop 5G-devices
In contrast meldden meerdere rapporten in juni echter dat de groei van de wereldwijde verkoop van 5G-devices (smartphones en laptops) afneemt. De leveringen van 5G-handsets zijn in de eerste vijf maanden van dit jaar met 20 procent gedaald, meldt onderzoeksbureau CAICT. Vorig jaar was er juist een toename van bijna 20 procent. Verder heeft Samsung, volgens de Koreaanse website The Elec, ruim 50 miljoen onverkochte toestellen (vooral de midrange Galaxy A) in de magazijnen.
Dit is het equivalent van bijna 20 procent van de jaarlijkse target van 270 miljoen 5G-toestellen. Samsung heeft de productie nu gehalveerd. In buurland Japan kopen consumenten, volgens Japan News, steeds meer gebruikte niet-5G-toestellen. De site gebruikt operator NTT Docomo als bron. De groei is nog steeds groot, maar niet zo groot als vorig jaar.
Is 5G echt 5G?
Non-standalone
De reden; veel 5G-netwerken zijn zogenaamde non-standalone 5G-netwerken, wat wil zeggen dat het netwerk niet van de core via het transport en de randen tot access is gebouwd met 5G-technologie. Alleen de radioverbindingen zijn 5G, de rest is 4G. Dus als 5G-devices verbindingen opzetten, ‘praten’ ze in 4G met het netwerk, ‘vragen’ aan het 4G-netwerk om een verbinding en gaan daarmee aan de slag. Als het toestel aangeeft dat het veel data moet verzenden, schakelt het netwerk 5G bij. Wie veel data verstuurt, gebruikt 5G.
Standalone
De non-standalone van 5G is release 15 en is wel degelijk een officiële standaard en is eind 2017 gereleast. Eind 2018 was de release van standalone 5G maar die versie is (nog) niet bij Nederlandse operators in gebruik. De hoofdreden is beschikbaarheid 3,5 GHz frequentie. Het belang van een standalone 5G-netwerk is dat 5G ook in de core zit, waar de intelligentie is. 
Standalone 5G-netwerken mogen wel het 5G-logo tonen in de displays van toestellen en operators mogen het 5G noemen, zegt Eildert van Dijken, die geldt als expert op het gebied van mobiele netwerken. Hij heeft gewerkt voor Ericsson en werkt sinds 2010 bij consultancyfirma Strict waar hij grote bedrijven en organisaties ondersteunt bij aanbestedingen en implementaties van mobiele netwerken. “Alleen een 5G-core biedt echte 5G-diensten, zoals network slicing, lage latency, gegarandeerde beschikbaarheid, dynamische toewijzing van bandbreedte en verhoogde beveiliging. Dit zijn cruciale zakelijke 5G-diensten die bij de lancering zijn beloofd.”
Network slicing
De belofte van netwerk slicing was inderdaad een veelgehoorde term. Slicing is een methode waarmee een 5G-netwerk virtueel kan worden opgedeeld in segmenten (slices) die beschikbaar zijn als individueel virtueel netwerk op een gemeenschappelijke fysieke netwerkinfrastructuur. In zo’n slice kan een mobiele operator snel softwarematig netwerkfuncties of -diensten toewijzen aan individuele klanten of klantgroepen. Dit segment van het 5G-netwerk kan (tijdelijk) beschikken over specifieke maatwerk kenmerken, zoals lage latency, extra bandbreedte, betrouwbaarheid of beveiliging, dan andere segmenten in het netwerk. Omdat de virtuele slices geïsoleerd zijn, gedragen ze zich in de beleving van klanten als een uniek netwerk. Met softwarevirtualisatie van netwerkfuncties kunnen die slices op een flexibele manier worden aangemaakt en ook weer worden opgeheven. Klanten kunnen uiteindelijk hun eigen slice(s) zelf beheren met API’s.
Frequenties
Dergelijke diensten zijn alleen mogelijk in een standalone 5G-netwerk en zij maken 5G zinvol. Maar hiertoe moeten operators beschikken over extra frequentiebanden op de 3,5 GHz, die volgens Europese afspraken in 2020 beschikbaar hadden moeten zijn voor de marktpartijen. Bij het schrijven van dit artikel zijn die echter nog in gebruik bij onder andere Inmarsat. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is hierover met hen in gesprek en zoekt naar een oplossing zonder juridisch getouwtrek.
Een door het ministerie ingestelde commissie heeft medio mei geadviseerd om de beschikbaarheid van deze Nederlandse frequenties mogelijk te maken door een ‘spoedige verhuizing van Inmarsat naar het buitenland’. Volgens de commissie kan de 3,5 GHz-band dan in 2023 beschikbaar zijn voor de markt. De minister informeert de Tweede Kamer voor de zomer met voorstellen voor oplossingen.
Het ontbreken van de 3,5 GHz-band is een belangrijke reden waarom operators nog geen standalone 5G hebben. Maar waarom is dit spectrum zo belangrijk? “De vuistregel in mobiele netwerken is grofweg; hoe hoger de frequentie, des te groter de bandbreedte, maar des te kleiner is het bereik en dus de netwerkcellen. En vice versa natuurlijk. De 3,5 GHz-band is zo interessant want het biedt het beste van twee werelden. Het biedt hoge brandbreedte in cellen die niet te klein zijn en dus werkbaar in de netwerkplanning van operators. Het is uiterst geschikt om grote en middelgrote steden, spoor- en snelwegen ertussen, de belangrijkste stations en vliegvelden aan te sluiten op 5G.”
Millimeterwave
Op termijn komen ook veel hogere frequenties beschikbaar in de 2.6 GHz-band. Die zogenaamde millimeterwave maakt echt hoge snelheden (tot 10 Gbps) mogelijk maar heeft kleine cellen die bij voorkeur ook nog line-of-sight nodig hebben. “Het zendvermogen is overigens zeer beperkt en daardoor zijn meer access points nodig in een gebied. De voordelen zijn dat minder devices gebruik kunnen en zullen maken van elke cel omdat de cellen simpelweg kleiner zijn en dat de antennes voor millimeterwave kleiner zijn en daarmee geschikter voor het inbouwen van apparaten in bijvoorbeeld straatmeubilair.”
Businessmodel
Naast de technische uitdagingen en regelgeving, rijst de vraag wat operators voor 5G-diensten kunnen rekenen. Bij een nieuw abonnement krijgen klanten nu standaard (kosteloos) een 5G-verbinding en indien gewenst een 5G-toestel. In de perceptie is 5G dus gratis. Voor zakelijke klanten kan dat anders worden als echte 5G-diensten mogelijk zijn. Kunnen operators hun zakelijke klanten dan meer vragen voor 5G-diensten?
“Zodra het 5G-netwerk standalone is, zijn extra zakelijke diensten dynamisch mogelijk voor specifieke toepassingen. Daar mogen natuurlijk inkomsten tegenover staan”, stelt Eildert. “Met 5G kan een operator die extra bandbreedte, lagere latency of hogere beschikbaarheid op specifieke momenten op specifieke plekken voor een specifieke klant beschikbaar maken. Met 5G is die dynamische toewijzing van bandbreedte technisch gezien eenvoudig te organiseren. Sterker nog, daar is het voor ontwikkeld. Die connectiviteit maakt de dienstverlening veel waardevoller en mag wat kosten. De prijs van een dienst is gerelateerd aan de waarde ervan voor de klant. De prijs van dit type mobiele 5G-data kunnen zomaar vijf, tien of misschien wel honderd keer hoger zijn dan men nu gewend is te betalen per Megabyte. Probleem is alleen dat offertes vaak bij de inkoopafdeling worden behandeld en die hebben doorgaans geen beeld op de waarde van gegarandeerde mobiliteit voor specifieke applicaties. Voor operators is dat een moeilijk gesprek.”
Private netwerken
Voor goede praktijkvoorbeelden van 5G-implementaties moeten we volgens Eildert naar Duitsland kijken. Daar hebben T-Mobile en Vodafone zowel standalone 5G-netwerken als de 3,5 GHz-band en dus echte 5G-diensten. Ook grote ondernemingen hebben daar spectrum verworven met als gevolg dat er inmiddels ruim 150 private 5G-netwerken zijn. Een private netwerk is eigen infrastructuur op een eigen terrein of campus van een bedrijf en waar het zelf zeggenschap over heeft. In Nederland kan dat alleen goed met 4G, omdat er veel minder ruimte beschikbaar is gesteld.
De Duitse operators hadden initieel bezwaren tegen de gunning van spectrum aan bedrijven, maar de Bundesnetzagentur (Duitse Agentschap Telecom) heeft z’n poot stijf gehouden. “In Duitsland zijn private netwerken booming”, weet Eildert. “Het gaat om locaties waar het draadloze netwerk niet stabiel te krijgen is met wifi door grote oppervlaktes of het gebruik in omgevingen met veel metaal. Industriële bedrijven, zoals Mercedes, Volkswagen, BMW, Lufthansa en BASF, sturen hun productieprocessen dynamisch en realtime aan op basis van Industrie 4.0.
Dat vereist veel, gegarandeerde en betrouwbare data. Het netwerk is te belangrijk om het als publieke dienst in te kopen. Als ze een partij nodig hebben voor het bouwen en onderhouden, treden de mobiele operators op als leverancier. Maar het bedrijf is en blijft eigenaar van de 5G-licentie en het netwerk. In Nederland is nog geen duidelijkheid op dit gebied waardoor bedrijven niet investeren.”
5G via de cloud
Een andere trend die zich in het 5G-speelveld voordoet, is dat hyperscalers Google, Microsoft en Amazon sinds kort ook 5G-diensten aanbieden. Bedrijven kunnen in hun klantportal gewoon 5G bestellen en krijgen dan antennes opgestuurd die ze ‘inprikken’ op hun netwerk als ware het wifi.
Voor mensen zonder verstand van radioverbindingen is dit een brug te ver, denkt Eildert. “Bedrijven met een wifi-netwerk weten hoe moeilijk het is om een goed draadloos netwerk te bouwen. De hyperscalers hebben echter het voordeel dat ze al intieme relaties hebben met klanten die al clouddiensten zoals Google Cloud, Azure et cetera afnemen. Ze hebben betere ingangen bij corporate IT-afdelingen dan mobiele operators, die typisch meer moeite hebben met de integratie van zakelijke netwerken. Operators concurreren nu dus met de ‘huis IT-dienstverlener’ van hun klanten. Voor cloudaanbieders is de upsell van clouddiensten zoals Office, netwerkdiensten, datacenters en Azure eenvoudig naar mobiele abonnementen en diensten en zeggen; ‘bestel maar, bestel maar, bestel maar’. Operators kunnen zomaar eens in het gedrang komen.”
Marketingverhaal
De mobiele operators worstelen dus met regelgeving, frequenties, 5G-devices en toenemend datagebruik waar geen additionele inkomsten tegenover staan. Maar zijn ze daar niet ook zelf debet aan in hun marketing over de belofte van 5G in relatie tot IoT, AI en andere innovaties? En over de waarde van 5G voor de dienstverlening van bedrijven en de kosten daarvan. Ook resellers en IT-dienstverleners van mobiele data en 5G-diensten vinden dit lastig. “Bedrijven die willen innoveren met IoT en AI in de cloud, kunnen zeker profiteren van supersnelle dataconnectiviteit.
Vooral straks met standalone 5G. Maar hun businesscase kan naar mijn mening vaak nog niet uit. Als je voor innovatie overal grote hoeveelheden gegarandeerde mobiele data wilt, en dat vervolgens in de cloud wilt verwerken, kun je bij de operators langs de kassa. Bedrijven houden daar niet altijd rekening mee. Data zit toch in een bundel. Die beleving moet wel veranderen maar óók dat is een kwestie van marketing door de operators. Iedereen ziet op TV dat boeren met IoT-oplossingen op het 5G-netwerk hun akkers ploegen. Zolang daar hoge kosten mee gemoeid zijn, kan dat voor een boer zelden financieel uit en gaat geen enkele operator 5G aanleggen in de buitengebieden. Dat is onbetaalbaar.”
Resumerend
Rest de vraag naar de toekomst en de rol van 5G als netwerken straks standalone opereren en echte 5G-diensten bieden zoals slicing, beschikbaarheid en lage latency. Connectiviteit is immers maar een klein deel van de netwerkketen waarmee mobiliteit en digitalisering toegevoegde waarde bieden aan bedrijven.
Mobiele operators moeten volgens Eildert heel snel in actie komen, willen ze die zakelijke business niet kwijtraken. “De impact van high tech, is altijd moeilijk te voorspellen. Bij het beoordelen van technologie van morgen, kijken we vaak met de bril van vandaag. Dat is onze beperkte menselijke blik. Nu zijn we vooral bestaande processen aan het digitaliseren. Echte 5G kan de maatschappelijke digitalisering en het bedrijfsleven helpen om processen heel anders te doen. Maar dan moet er wel wat gebeuren. En of dat nou met 5G gebeurt of met wifi, dat we nog niet eens hebben benoemd. Waarschijnlijk is het een onverwachte toepassing wat we met 5G gaan doen.”
Onduidelijkheid over verkoopcijfers
Over de verkoopcijfers (en verwachte groei) van 5G-devices is eind juni onduidelijkheid ontstaan in diverse internationale media. China rapporteert volgens het Ericsson Mobility Report het aantal verkochte 5G-bundels en niet het aantal klanten dat daadwerkelijk 5G-toestellen gebruikt voor 5G-diensten. Dit verschil kan enorm zijn, aangezien niet alle klanten met een 5G-abonnement beschikken over een 5G-toestel. Bij het afsluiten van een nieuw abonnement is 5G immers vaak inbegrepen. En dat verschil blijkt er dan ook te zijn, aangezien veel consumenten losse toestellen kopen.
(Dit artikel verscheen eerder in ITchannelPRO magazine nummer 3)